یکی از پرسش های بنیادین در عرصه ادبیات داستانی جدید در ایران، میزان پیوند این حوزه با ادبیات کلاسیک فارسی است. اهمیت این پرسش زمانی آشکار می شود که درنظر داشته باشیم قاطبه منتقدان و محققان حوزه ادبیات داستانی، رمان و داستان کوتاه را محصول هنری وارداتی (غربی) می دانند و بر این باورند که ورود و گسترش داستان نویسی جدید به ایران را بایست معطوف به همان نگرش هنری غرب و پدیده ای غیربومی دانست. روشن است در پرتو چنین نگرشی، انتظار بهره مندی و ارتباط داستان نویس ایرانی با گذشته ادبی خود انتظاری شگفت و نابجا می نماید. تالیف کتاب «تاثیر ادبیات کلاسیک فارسی در داستان نویسی معاصر» نوشته معصومه صادقی پاسخی است در رد یا ایجاد تردید جدی در باب غربی بودن رمان و داستان جدید ایرانی که با تکیه بر سه رمان «سووشون»، «جای خالی سلوچ» و «آتش بدون دود» می کوشد ضمن رد نگاه غالب یادشده، اثرپذیری نویسندگان ایرانی را از سبک و زبان ادب کلاسیک فارسی آشکار سازد. جستار حاضر با بازخوانی اثر یادشده به شیوه توصیفی-تحلیلی به این نتیجه دست یافته است که علی رغم تلاش ستودنی نویسنده در مقدمات و گردآوری اطلاعات قابل تامل و بازنمایی بینامتنی رمان های برگزیده با برخی ایرادات اساسی و گزاره های موضوعی نامتوازن در تحلیل داده ها و تفسیر نهایی رمان ها مواجه است. رویکرد مغالطه آمیز جزء و کل و غث وسمین ناشی از این نگرش بازنگری جدی در کتاب را ضروری می کند.

ایران از جمله کهن ترین و متمدن ترین کشورهای جهان به شمار می آید؛ سرزمینی با فرهنگی پویا و تمدنی پایدار که هزاران سال بی وقفه استمرار یافته است. داستان نویسی مکتوب یکی از جلوه های شاخص تمدن های باستانی است که پیشینۀ آن در ایران به حدود سه هزار سال پیش بازمی گردد. این مقاله به بررسی الگوهای روایت در ادبیات کلاسیک فارسی می پردازد. شیوه های روایت در این حوزه را می توان در پنج الگوی کلی دسته بندی کرد: الگوی تکرارشونده، الگوی دانه های مروارید بر بشقاب، الگوی رشتۀ مروارید (گردنبند مروارید)، الگوی خوشۀ انگور، و الگوی روایت های کلان شامل داستان های فرعی. شایان ذکر است که تنوع این الگوها ارتباط تنگاتنگی با آداب، سنت ها و ذائقۀ فرهنگی جامعۀ ایران کهن دارد. ردپای این شیوه های روایت گری را می توان تا قرن بیستم در ادبیات کلاسیک فارسی پی گرفت، اما پس از آن، تحت تأثیر ادبیات مدرن اروپایی، این الگوها به تدریج کم فروغ شده و از صحنۀ ادبیات معاصر فارسی کنار رفته اند.

همواره در تکوین سبک یک نویسنده, علاوه بر انگاره ها و انگیزش های فردی و درونی, شمار زیادی از محرک های مرتبط با محیط اجتماعی و محیط جغرافیایی اثر گذار بوده است. تعداد سبک های اقلیمی در ایران, ناشی از تنوع موجود در محورهای زیست محیطی است. وجود کوه های صعب العبور, جنگل انبوه و دریایی با افق های دور در شمال و متقابلاً حضور همان دریا در جنوب و در جوار گرمای سوزان, نبود باران, خشکی و خشونت فراوان در مکان , دو نوع موقعیت محیطی و زیستی متفاوت را ایجاد کرده است. گسترش کویر و دشت های لوت در مرکز و مشرق, کثرت کوه ها در مناطق غرب, مسدود بودن مرزهای تجاری و ارتباطی با همسایگان در آن ها و در مقابل, وجود بندرهای بازرگانی در جنوب و شمال و حضور نیروهای روس و انگلیس در پیشینه سیاسی, اجتماعی, و فرهنگی بعضی مناطق در مرکز, شمال غرب و شمال شرق و درخشش تاریخی آن ها در بعضی دوره ها نیز در کیفیت و کمال یافتگی سبک آن ها نقش اساسی داشته است.

سابقه داستان نویسی در هند به دوران بسیار کهن بر می گردد. اغلب ایرانیان، هند را با داستان های کلیله و دمنه می شناسند، اما این که از داستان نویسی امروز هند تا چه حد با خبرند سوالی ست که نمی توان پاسخ درستی برای آن یافت. از یک سو می دانیم که در این زمینه کوشش چندانی صورت نگرفته است و از سوی دیگر در ایران با داستان فیلم های تجاری و بازاری امروز هند آشنا هستیم که بیش تر بعد رمانتیک و عاطفی دارند و برای به دست آوردن بازار فروش تهیه می شوند و با حقیقت داستان نویسی نوین هند فاصله بسیاری دارند. باید گفت اگرچه در آغاز، این، ایرانیان بودند که کتاب گران قدر کلیله و دمنه را به جهانیان معرفی نمودند، اما امروز با وجود فن آوری های پیشرفته اطلاعاتی، دوستی های دیرینه و پیوندهای عمیق و محکم میان دو ملت؛ هنوز آشنایی اغلب مردم ایران با داستان نویسی مدرن هند بسیار اندک است.این مساله ما را بر آن داشت تا تاریخچه ای از داستان نویسی معاصر به زبان هندی را از نظر خوانندگان علاقه مند بگذرانیم.

داستان کوتاه کوتاه یا داستانک دردهه های اخیر مورد توجه داستان نویسان فارسی زبان قرار گرفته و در ایران رواج و گسترش یافته است. رواج داستانک نویسی ریشه در گرایش به کیمنه گرایی یا مینی مالیسم در دنیای معاصر دارد که جنبشی در هنر به شمار می رود و بر دو پایه سادگی و ایجاز بنا شده است.نویسندگان این گونه آثار با حذف عناصر غیرضروری، می کوشند اثر ادبی را در کمترین حجم و کوتاهترین شکل عرضه کنند. آنان با استفاده از شگردهایی، از جمله گزینش برشی از لحظه های جذاب زندگی، مقدمه گریزی، استفاده از ارجاعات بین متنی، گزینش کلمه ها، جمله ها و بندهای کوتاه، گنجاندن پایان پرکشش و ... تلاش می کنند داستانهایی ساده و اثرگذار بیافرینند.در این مقاله، ضمن نگاهی به زمینه ها و عوامل گرایش به کمینه گرایی در گذشته و امروز، دیدگاه های منتقدان درباره آن توضیح داده می شود و ویزگی های داستانهای کوتاه کوتاه و شگردهایی که نویسندگان در خلق این گونه آثار به کار می برند، معرفی می شود و برای نمونه، داستانک «شمع ها خاموش نمی شوند» بر اساس مباحث مطرح شده، تجزیه و تحلیل می گردد.

نویسندگان زن در ایران و کشورهای عربی توانسته اند موقعیت خود را در نوشتن آثار داستانی ابراز کنند و مورد استقبال مخاطبان قرار گیرند. داستان نویسان زن تأکید داشته اند که زنان معنی­ای خاص از تجربه زنانه را به خواننده نشان می­دهند، که ادبیات مردانه قادر به توصیف و بیان آن نیست؛ از این رو کوشیدند آثاری بنویسند که مستقیماً مربوط به تجربه ­های زنان باشد. در پژوهش حاضر، بر پایۀ مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی، زمینه­ های شکل ­گیری و تحول جریان زنانه ­نویسی در ادبیات داستانی این دو سرزمین بررسی شده است. یافته­های پژوهش بیانگر آن است که دورۀ اول داستان نویسی زنانه در ادبیات فارسی و عربی، بیانگر بی عدالتی ها و رنج و محرومیت زنان است. دورۀ دوم، دوره بازیابی هویت زنان است و مسأله حق انتخاب، آزادی زن و تمایز بخشیدن به هویت زنانه مطرح است. آزادی زن، خروج از انفعال، ارتقای نقش پذیری زن از محیط خانه به سطوح مختلف جامعه اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و انتخاب قهرمان داستان از بین زنان، از مهم ترین ویژگی های آثار داستانی زنان در دورۀ سوم زنانه نویسی در ادبیات فارسی و عربی است. تلاش نویسندگان زن برای نمایش روایتی زنانه و بازنمودِ هویت زنان به شیوه­های گوناگون در سطوح مختلف متن؛ ازجمله کاربرد واژگان، شخصیت­ پردازی، انتخاب قهرمان و روایت­گرِ زن ارائه شده است.

امروزه ادبیات داستانی، یکی از مهم ترین انواع ادبی به شمار می رود که خود، انواع مختلفی مانند قصه، داستان کوتاه، رمانس و رمان را در بر می گیرد. در این میان، رمان جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در قرن نوزدهم میلادی همزمان با دوران شکوفایی ادبیت داستانی- و به خصوص رمان- در اورپا، اندیشمندان و ادبای عرب نیز، درصدد برآمدند در این عرصه، دست به آفرینش بزنند. از جمله این افراد «جرجی زیدان» مورخ، نویسنده و روزنامه نگار برجسته لبنانی مسیحی است که با نگارش سلسله رمان های تاریخ اسلام، نخستین مجموعه رمان های تاریخی در ادبیات داستانی عربی را پدید آورد. هدف از این تحقیق، نقد و بررسی داستان های تاریخی «جرجی زیدان» از نظر هنری و فنی و میزان انطباق آن با حقایق تاریخی است؛ از این رو داستان «غاده کربلا» به عنوان نمونه انتخاب شده است.